Laatst bijgewerkt op 7 juni 2025. . Aanvulling ? Klik hier.

Het effect benzodiazepinen op slaapkwaliteit en slaaparchitectuur
Een neurofysiologische beschouwing

effect van benzodiazepinen op slaapkwaliteit

Effect benzodiazepinen op slaapkwaliteit en slaaparchitectuur

1. Invloed van benzodiazepinen op slaapfasen
Benzodiazepinen beïnvloeden de slaaparchitectuur, het natuurlijke patroon waarin verschillende slaapfasen elkaar afwisselen. Hoewel ze in eerste instantie slaap kunnen bevorderen, leidt chronisch gebruik tot verstoring van het herstelvermogen van de slaap. De belangrijkste effecten zijn:

▪️ Verminderde REM-slaap
De REM-slaap (Rapid Eye Movement) is essentieel voor emotionele verwerking, geheugenconsolidatie en dromen. Benzodiazepinen onderdrukken REM-slaap doordat ze de werking van GABA (gamma-aminoboterzuur) versterken, de belangrijkste remmende neurotransmitter in het centrale zenuwstelsel. Dit leidt tot minder diepe droomactiviteit en een onderdrukking van cognitief herstel.
Bij stoppen of afbouwen kan een REM-rebound optreden: een tijdelijke toename van REM-slaap, vaak met levendige dromen of nachtmerries [Nicholson et al., 1975].

▪️ Verlenging van diepe slaap (Slow Wave Sleep, SWS)
Sommige benzodiazepinen verhogen het percentage SWS, de fase van diepe, lichamelijk herstellende slaap. Hoewel dit initieel rustgevend lijkt, is er een verschuiving van de natuurlijke balans, waardoor het cognitief herstel (dat vooral plaatsvindt tijdens REM) minder goed verloopt.

▪️ Minder spontane ontwakingen, maar minder herstellende slaap
Benzodiazepinen kunnen inslapen en doorslapen vergemakkelijken. Toch rapporteren veel gebruikers na verloop van tijd een niet-verkwikkende slaap. Dit komt doordat de natuurlijke afwisseling van slaapfasen verstoord raakt. Je slaapt wellicht langer, maar niet dieper of herstellender [Lader, 2011].

2. REM-rebound en het afbouwproces
Na het stoppen met of afbouwen van benzodiazepinen herstelt de REM-slaap zich doorgaans. Dit kan tijdelijk leiden tot hevige droomactiviteit, nachtmerries en fragmentarische slaap. Deze verschijnselen maken deel uit van het herstelproces van het centrale zenuwstelsel. De intensiteit verschilt per persoon, maar is doorgaans tijdelijk en niet gevaarlijk [Ashton, 2005].

3. Waarom voel ik me na een middagdutje zo slecht tijdens gebruik?
Veel benzodiazepinegebruikers melden een extreem onprettig gevoel na een dutje. Dit fenomeen is multifactorieel:

▪️ Interdose withdrawal
Zelfs wanneer iemand nog benzodiazepinen gebruikt, kan tussen twee doseringen een tijdelijke heftige onttrekkingsreactie optreden.

Zeer kort werkend: zopiclon (Imovane)– zolpidem (Stilnoct)– brotizolam (Lendormin) – midazolam (Dormicum) – triazolam (Halcion)
Kort werkend: loprazolam (Dormonoct) – lormetazepam (Loramet) – temazepam (Normison) – oxazepam (Seresta)
Middellang werkend: nitrazepam (Mogadon) – lorazepam (Temesta) – flurazepam (Dalmadorm)

Langwerkende benzodiazepinen worden meestal niet als hypnotica (slaapmiddelen) voorgeschreven, aangezien ze overdag nog doorwerken.
Na een dutje is het lichaam gevoeliger voor deze daling, wat leidt tot symptomen als:

Onrust of paniek
Trillende spieren
Gejaagdheid of hartkloppingen

▪️ Fragmentatie van REM tijdens dutjes

Dutjes vallen vaak precies in een REM-vriendelijke periode van de dag. Omdat benzo’s REM-slaap onderdrukken, probeert het lichaam deze in te halen. Dit kan leiden tot intense, korte REM-episodes, wat een verward, gespannen of opgejaagd gevoel bij het wakker worden verklaart.

▪️ GABA-dysregulatie en ‘sleep inertia’

Tijdens een dutje worden GABA-receptoren kortstondig geactiveerd, maar bij ontwaakmomenten reageert het systeem traag of onsamenhangend. In combinatie met het normale fenomeen van sleep inertia (de tijdelijke mentale traagheid na het ontwaken), ervaren benzogebruikers vaak:

Duizeligheid
Somberheid
Emotionele instabiliteit

▪️ Verhoogde cortisolproductie

Plotselinge dalingen in GABA-activiteit kunnen het stresssysteem activeren. Dit verhoogt het hormoon cortisol, wat kan leiden tot een verhoogde arousal, hartslag en een ‘vluchtmodus’-gevoel – een soort micro-ontwenning na elk slaapmoment, zelfs als men nog gebruikt.

4. Samenvattend: effect van benzodiazepinen op slaapkwaliteit

Effect van benzodiazepinen	Gevolg
REM-slaap onderdrukking	Verminderd geheugen, minder emotionele verwerking
Verstoorde slaapstructuur	Minder herstellende slaap ondanks langere slaapduur
Interdose withdrawal	Klachten tussen doseringen, vooral na rust
REM-rebound bij afbouw	Heftige dromen, tijdelijke slaapverstoring
Cortisolverhoging	Gejaagdheid, paniek na slaap of dutje

5. Herstel van natuurlijke slaap en het effect van benzodiazepinen op slaapkwaliteit
Na stoppen of afbouwen normaliseert de slaaparchitectuur zich in de meeste gevallen geleidelijk. De hersenen herstellen hun eigen GABA-productie en herwinnen het vermogen om zelfstandig een gezond slaapritme op te bouwen. Het is belangrijk om deze periode niet te interpreteren als “achteruitgang”, maar als neurofysiologisch herstel.

🧠 Herstel van slaap na benzodiazepinegebruik is mogelijk, maar vergt tijd en aanpassing.

Bronnen: effect van benzodiazepinen op slaapkwaliteit
Ashton, H. (2005). The Ashton Manual: Benzodiazepines – How They Work and How to Withdraw
Lader, M. H. (2011). Benzodiazepines revisited—will we ever learn? Addiction, 106(12), 2086–2109
Nicholson, A. N., Stone, B. M., & Turner, C. (1975). Effect of flurazepam and other hypnotics on sleep and performance. British Journal of Clinical Pharmacology, 2(2), 105–113
Roehrs, T., & Roth, T. (2005). Sleep and benzodiazepines. Current Pharmaceutical Design, 11(29), 3705–3711

effect benzodiazepinen op slaapkwaliteit

Home Terug naar Gidsen

Privacy Beleid

Ik wil er graag op wijzen dat ik zelf geen arts ben maar onderzoeker en ervaringsdeskundige, met kennis over en ervaring met afbouwen van medicatie. Antwoorden en uitleg die ik geef zijn uitdrukkelijk niet bedoeld als medisch advies en mogen ook niet als zodanig worden opgevat. Voor medisch advies moet je bij je behandelaar zijn. effect benzodiazepinen op slaapkwaliteit afbouwen zopiclon afbouwen zolpidem

Het effect benzodiazepinen op slaapkwaliteit en slaaparchitectuurEen neurofysiologische beschouwing

Effect benzodiazepinen op slaapkwaliteit en slaaparchitectuur

🧠 Herstel van slaap na benzodiazepinegebruik is mogelijk, maar vergt tijd en aanpassing.

Het effect benzodiazepinen op slaapkwaliteit en slaaparchitectuur
Een neurofysiologische beschouwing