Laatst bijgewerkt op 1 oktober 2025. . Aanvulling ? Klik hier.
hyperbolisch afbouwen antidepressiva benzo
Hyperbolisch afbouwen is een strategie voor het stoppen met psychofarmaca waarbij de dosisverlagingen in de loop van het traject steeds kleiner worden, vergelijkbaar met een glijbaan die naar beneden gaat. Dit vertraagt het proces aan het einde en helpt de hersenen wennen aan lagere doseringen, waardoor de kans op ontwenningsverschijnselen kleiner wordt en het afbouwen soepeler verloopt. Het is essentieel om dit proces in overleg met een arts te doen en de zelfgevoeligheid te monitoren via bijvoorbeeld een zelfmonitoringformulier.
-
Wat is hyperbolisch afbouwen?
Concept:
De aanpak waarbij de dosisverlagingen steeds kleiner worden naarmate de dosis lager wordt.
Vergelijking:
Het wordt vergeleken met van een glijbaan gaan; in het begin gaat het sneller, maar aan het einde worden de stapjes kleiner, wat zorgt voor een geleidelijke en zachte landing.
Doel:
Het voorkomen of verminderen van ontwenningsklachten door het lichaam meer tijd te geven om zich aan te passen aan de lagere dosis. -
Hoe werkt het?
Maak een plan: Overleg met je arts om een persoonlijk afbouwschema te maken, waarbij rekening wordt gehouden met de medicatielijst en de duur van het gebruik.
Geleidelijke verlagingen:
De afbouwkuren zijn niet standaard, maar worden aangepast aan de persoon, met steeds kleinere stappen naarmate de dosis lager wordt.
Zelfmonitoring:
Gebruik een zelfmonitoringformulier om bij te houden hoe je je voelt bij elke dosering. Dit helpt om te zien of het afbouwen te snel gaat.
Aanpassen indien nodig:
Als je klachten krijgt, kan het nodig zijn om terug te gaan naar een eerdere stap of het tempo van het afbouwen aan te passen. -
Waarom is het belangrijk?
Minder ontwenningsverschijnselen: Het vertraagt het proces, waardoor het lichaam meer tijd heeft om aan de nieuwe situatie te wennen.
Persoonlijke aanpak: Omdat iedereen anders reageert op afbouw, is een op maat gemaakt schema cruciaal.
Voorkomt onnodig langdurig gebruik: Het helpt bij een meer structurele aanpak van het stoppen met medicatie. -
Wie zijn erbij betrokken?
Patiënt en arts: Samenwerken bij het maken en aanpassen van het plan is essentieel.
Apotheker: Speelt een belangrijke rol in het signaleren van patiënten die afbouw nodig hebben en het begeleiden hiervan, aldus het NPFO.
Naasten: Steun vanuit het sociale netwerk is belangrijk tijdens een spannend afbouwproces.
Publicaties over de effectiviteit van het hyperbolisch afbouwen psychofarmaca zoals antidepressiva en benzodiazepines
https://madinthenetherlands.org/hyperbolisch-afbouwen-antidepressiva-voorkomt-ontwenningsklachten/
Bijdrage van Psychiater Remke van Staveren op LinkedIn
psychosenet.nl medicatie/medicatie-afbouwen/tips-voor-het-afbouwen-van-medicatie/
How to approach a benzodiazepine taper
Psychiater Jim van Os en ervaringsdeskundige/onderzoeker Peter Groot hebben juni 2019 al Nederlandse onderzoeksresultaten gepubliceerd over de effectiviteit van het hyperbolisch afbouwen van geneesmiddelen. Uit hun studie blijkt dat dosisverlaging in stappen, die steeds kleiner worden naarmate de dosis lager wordt, onttrekkingsklachten voorkomt tijdens en na afbouwen. Het gaat hierbij om stappen die per dag, week of stap worden verkleind.
Dit gebeurt met taperingstrips, een farmacotherapeutisch hulpmiddel waarmee de regelmatige dosis van een medicijn in een aantal dagen geleidelijk kan worden verlaagd.
Lees hieronder alles over afbouw Opiaten:
Beste arts of verpleegkundig specialist,
Uw patiënt/cliënt wil een of meerdere psychofarmaca afbouwen. Afbouwen betekent
geleidelijk minderen naar de laagste effectieve dosering, en eventueel, als dat verantwoord is, stoppen.
Hierbij een aantal ‘gouden regels’ bij het afbouwen van psychofarmaca die gebaseerd zijn op de nieuwste wetenschappelijke inzichten en ervaringskennis.
Beslis samen met uw patiënt
Volg de principes van het ‘samen beslissen’ bij het afbouwen. U hebt de medische
kennis, uw patiënt weet wat belangrijk voor hem of haar is. Beide perspectieven zijn
belangrijk, maar uiteindelijk bepaalt de patiënt (daar zijn maar weinig uitzonderingen op).
Neem samen met uw patiënt de medicatielijst door
Chronische (psychiatrische) patiënten en ouderen gebruiken te veel en te lang medicatie, soms in gevaarlijke combinaties. Ook kinderen en premenopauzale vrouwen zijn
extra gevoelig voor te hoge doseringen. Durf de medicatielijst te saneren, er kan vaak
het een en ander af.
Streef naar ‘zo min mogelijk en zo kort mogelijk, maar wel zo veel en zo lang als
nodig is’
Psychofarmaca kunnen heel effectief zijn, vooral bij crisis en ernstige psychische
klachten, maar worden vaak te hoog gedoseerd en te lang voorgeschreven. Zijn er bijwerkingen? Zit de patiënt op de laagste effectieve dosering? Is continueren nog wel
zinvol?
Gebruik liever geen standaard afbouwschema
Geen enkel afbouwschema is evidencebased. Wees liever flexibel en bouw samen met
de patiënt af op geleide van hoe het gaat. Gaat het niet? Overweeg om even te pauzeren
of tijdelijk de dosering weer iets op te hogen, om daarna nóg geleidelijker af te bouwen.
Onderschat ontwenningsverschijnselen niet
Ontwenningsverschijnselen komen vaak voor (gemiddeld 56 procent), kunnen lang
aanhouden (weken, maanden, soms zelfs jaren) en veel last geven (mentale én fysieke
klachten).
Vraag de patiënt om zijn klachten te monitoren
Vraag de patiënt om tijdens (en liefs tot minstens één maand na) het afbouwen op een
zelfmonitoringsformulier regelmatig bij te houden wat hij of zij ervaart aan positieve
en negatieve verschijnselen
Bouw maar één medicijn tegelijk af
Bouw de medicijnen, als het even kan, een voor een af. Dat geeft minder kans op onduidelijkheid bij ontwenningsverschijnselen.
Mocht uw patiënt een benzodiazepine gebruiken, overweeg dan die als laatste af te
bouwen. Benzodiazepinen dempen eventuele ontwenningsverschijnselen.
Hyperbolisch afbouwen betekent in steeds kleinere stapjes afbouwen naarmate de
dosis lager wordt (de curve heeft de vorm van een glijbaan). Dit geeft de minste kans
op ontwenningsverschijnselen, rebound of terugval.
Raad de patiënt vooral niet aan om het medicijn om de dag in te nemen. Bij ‘om de
dag innemen’ heeft de patiënt de ene dag bijwerkingen en de volgende dag ontwenningsverschijnselen.
Maak onderscheid tussen ontwenningsverschijnselen, rebound en terugval
Ontwenningsverschijnselen ontstaan vlak na het starten met, of tijdens het afbouwen. Ze zijn over het algemeen mild, en zijn vaak meer lichamelijk van aard dan een
rebound en terugval. Denk aan griepachtige verschijnselen, problemen met slapen,
onrust en angst.
Rebound ontstaat vrij snel na het staken van het medicijn en is vaak veel heftiger
dan de oorspronkelijke klachten. Het is ontwenning en betekent niet dat de patiënt
niet zonder het middel kan.
Een terugval in de oorspronkelijke klachten ontstaat veel geleidelijker en laat langer op zich wachten dan ontwenningsverschijnselen en rebound.
Maatwerk
Overweeg bij ontwenningsverschijnselen en rebound een tijdelijke ophoging (stapje
terug in het afbouwschema) van het medicijn. Gaan de klachten snel voorbij (vaak
binnen een dag), dan weet u dat het geen terugval is. Als de patiënt eraan toe is kunt
u vervolgens het afbouwen hervatten, maar dan geleidelijker en met kleinere stapjes.
Overweeg bij veel klachten een magistrale bereiding of taperingstrips voor de allerlaatste milligrammen.
Call To Action: Drink een extra glaasje water, 6 x per dag.
