Laatst bijgewerkt op 7 juni 2025. . Aanvulling ? Klik hier.

Een neurobiologische verklaring paradoxale klachten tijdens gebruik

Waarom voel ik me slecht ondanks het gebruik van benzodiazepinen?

Neurobiologische verklaring paradoxale klachten

1. Psychofarmaca en neuroadaptatie

Psychiatrische medicatie, waaronder benzodiazepinen, beïnvloedt de neurochemie en het functioneren van het centrale zenuwstelsel (CZS). Ze zijn ontworpen om symptomen zoals angst of slapeloosheid tijdelijk te verlichten, maar doen dit door kunstmatig in te grijpen in de communicatie tussen zenuwcellen. In het geval van benzodiazepinen wordt de werking van de remmende neurotransmitter GABA (gamma-aminoboterzuur) versterkt.

Bij langdurig gebruik past het brein zich echter aan deze veranderde balans aan. Dit proces heet neuroadaptatie, waarbij de hersenen bijvoorbeeld GABA-receptoren verminderen (downregulatie) of gevoeliger worden voor stimulerende neurotransmitters zoals glutamaat [Bateson, 2002].

2. Waarom kunnen klachten optreden tijdens het gebruik?

Na verloop van tijd kunnen gebruikers tolerantie ontwikkelen: de medicatie werkt niet meer zoals in het begin. In sommige gevallen ontstaan klachten die sterk lijken op ontwenningsverschijnselen, zelfs terwijl men het middel nog gebruikt. Dit fenomeen staat bekend als interdose withdrawal of tolerantie-geïnduceerde klachten [Ashton, 2005].

Deze klachten worden zelden herkend als medicatiegerelateerd. Patiënten krijgen hierdoor soms een verkeerde diagnose (bijvoorbeeld angststoornis of depressie), terwijl de echte oorzaak ligt in de verstoring van het zenuwstelsel door langdurige medicatie-inname.

3. Cumulatieve schade en ‘kindling’

Mensen die meerdere keren zijn gestopt en opnieuw begonnen met benzodiazepinen (vaak op advies van artsen), kunnen te maken krijgen met het zogeheten kindling-effect. Hierbij wordt het zenuwstelsel gevoeliger bij elke volgende poging tot stoppen, met ernstigere ontwenningsklachten als gevolg [Post & Weiss, 1998].

Het zenuwstelsel raakt daarbij steeds verder ontregeld, waardoor het natuurlijke evenwicht in de GABA/glutamaat-balans verloren gaat. Hierdoor ontstaan diverse lichamelijke en psychische symptomen, zoals:

Paniek- en angstaanvallen
Slapeloosheid
Spierspanning, zenuwpijn en ‘elektrische’ sensaties
Overprikkeling en gevoeligheid voor licht, geluid en aanraking

4. Waarom snel stoppen een neurobiologische verklaring paradoxale klachten kan zijn

Een abrupte stopzetting of een te snel afbouwschema kan leiden tot ernstige neurologische en psychische klachten. Zeker na langdurig gebruik is een langzaam, gefaseerd afbouwproces (tapering) essentieel om het zenuwstelsel de tijd te geven zich te herstellen. Zelfs dan is de weg naar herstel vaak langdurig en vraagt het veel geduld en ondersteuning.

Herstel verloopt niet voor iedereen gelijk. Bij sommigen verbeteren de klachten direct na het beëindigen van de afbouw; bij anderen kan het herstelproces 6 tot 18 maanden duren — soms zelfs langer [Lader, 2011].

5. Wat doen benzodiazepinen eigenlijk (niet)?

Benzodiazepinen genezen geen onderliggende aandoeningen. Ze dempen tijdelijk het zenuwstelsel en kunnen zo acute klachten verminderen. Maar op de lange termijn ontstaat vaak een neerwaartse spiraal, waarbij:

De medicatie steeds minder effectief wordt
Klachten terugkeren of verergeren
Andere middelen moeten worden toegevoegd (polyfarmacie)
Bijwerkingen toenemen
De oorzaak van de klachten onopgelost blijft

Het vinden en behandelen van de onderliggende oorzaak van angst, slapeloosheid of stress vereist een breder en vaak psychologisch of psychosociaal traject. Dit is moeilijker dan “een pil slikken”, maar biedt op lange termijn meer kans op duurzaam herstel.

6. Waarom erkenning in de medische wereld vaak ontbreekt

Veel patiënten ervaren een gebrek aan begrip bij artsen. Uitspraken als “het zit tussen je oren” of “je gebruikt zo weinig, je kunt wel stoppen” zijn helaas nog steeds gangbaar. Dit komt deels doordat artsen tijdens hun opleiding beperkte scholing krijgen in onttrekking en langetermijneffecten van benzodiazepinen [Olfson et al., 2015].

Er is veel aandacht voor wat benzo’s kunnen doen op korte termijn (symptoombestrijding), maar weinig bewustzijn over wat ze veroorzaken bij langdurig gebruik: tolerantie, afhankelijkheid, neuroadaptatie en ontregeling van het CZS.

7. Hoop en herstel bij neurobiologische verklaring paradoxale klachten

Herstellen van langdurig benzo-gebruik is moeilijk, maar mogelijk. Veel mensen zijn volledig hersteld na jaren van gebruik. Inzicht in de werking van deze middelen, goede begeleiding en contact met lotgenoten kunnen het proces ondersteunen.

“Als je begrijpt wat er gebeurt, is het makkelijker om erdoorheen te gaan.”

Het is geen falen om afhankelijk te raken van een medicijn dat je volgens voorschrift gebruikte. Het is een kwestie van biologische aanpassing die om zorgvuldige afbouw en herstel vraagt.

Bronnen neurobiologische verklaring paradoxale klachten

Olfson, M. et al. (2015). Benzodiazepine use in the United States. JAMA Psychiatry, 72(2), 136–142
Ashton, H. (2005). The Ashton Manual: Benzodiazepines – How They Work and How to Withdraw
Bateson, A. N. (2002). Basic pharmacologic mechanisms involved in benzodiazepine tolerance and withdrawal. Current Pharmaceutical Design, 8(1), 5–21
Lader, M. (2011). Benzodiazepines revisited—will we ever learn? Addiction, 106(12), 2086–2109
Post, R. M., & Weiss, S. R. B. (1998). Kindling and sensitization in mood disorders: Implications for treatment. Journal of Clinical Psychiatry, 59 Suppl 6, 4–13

https://nl.wikipedia.org/ neurobiologische verklaring paradoxale klachten

Home Terug naar Gidsen

Privacy Beleid

Ik wil er graag op wijzen dat ik zelf geen arts ben maar onderzoeker en ervaringsdeskundige, met kennis over en ervaring met afbouwen van medicatie. Antwoorden en uitleg die ik geef zijn uitdrukkelijk niet bedoeld als medisch advies en mogen ook niet als zodanig worden opgevat. Voor medisch advies moet je bij je behandelaar zijn. neurobiologische verklaring paradoxale klachten